قبلا در شبگار، چند مقاله در مورد حوادث رانندگی منتشر کرده‌ایم که به ریشه‌های این حوادث، و واژه‌شناسی و نوع نگاه به حوادث رانندگی می‌پرداختند. مطلب جاده مرگبارتر از جنگ، و بخش اول و بخش دوم از مقاله نگوییم تصادف رانندگی، بگوییم حادثه، به همین مسئله می‌پردازند. مقاله حاضر به مسئله جدی و مهم امداد رسانی پس از حادثه می‌پردازد. این‌که چطور مهارت در کمک‌های اولیه، و یک صندوق با وسایل ضروری، جان خودمان یا کسان دیگر را می‌تواند نجات دهد. با زهرا محمدی پیکر همراه شوید.
چند روز گذشته خبرمرگ بازيگر معروف سريال سريع و خشن پل واكر( (Paul Walkerدر حادثه رانندگی مورد توجه زيادی قرارگرفت و باعث اندوه افراد بيشماری شد و شاید هنوز تيتر بسياری از سايت‌های خبری است. اين اولين‌باری نيست كه بازيگری در حادثه رانندگی كشته می‌شود، سال‌ها پيش جيمز دين كه تازه به قله‌های شهرت و افتخار رسيده بود در 24 سالگی به همين شكل مرد. چند سال پيش هم گريس كليی كه ملكه موناكو بود، به همين سرنوشت دچار شد.
در ايران نيز از اين حوادث كم نداشته‌ايم ، پوپک گلدره را كه يادتان هست. او پس از حادثه رانندگی ماه‌ها در حالت كما بود و در نهايت تسليم مرگ شد. چندی پيش هم كه خانم گوهرخيرانديش دچار حادثه‌ای شد كه خوشبختانه به خير گذشت. آیدین نیک‌خواه بهرامی، بسکتبالیست ملی‌پوش‌مان را چطور، یادتان هست؟
حادثه اخير و مرگ اين بازيگر دوباره ماجرای حوادث رانندگی و آمار بالای تلفات آن در ايران را به يادمان آورد. آيا مي‌دانيد بخش بزرگی از قربانيان اين حوادث، بعد از حادثه يعنی وقتی منتظر نيروهای امدادی هستند و يا در مسير رسيدن به مراكز درمانی می‌ميرند در حالی كه برخی از آن‌ها جراحت‌های جدی منجر به مرگ هم ندارند؟ متخصصان می‌گويند يكی از عمومی‌ترين دلايل مرگ قربانيان حوادث رانندگی، آنوكسيا يعنی ناتوانی در تامين اكسيژن به دليل بسته شدن مجاری تنفسی است. (به طور متوسط كمتر از چهاردقيقه پس از انسداد مجاری تنفسی، مرگ اتفاق می‌افتد.) زمان معمولی برای رسيدن آمبولانس به محل حادثه، حتی در مناطقی كه دارای امكانات عالی امدادی هستند حدود 10 دقيقه است و اگر در طول اين مدت اقدامات اوليه برای بازگشت تنفس مجروحان انجام نشود، بسياری از آنان خواهند مرد. به همين دليل استفاده از تكنيک‌های كمک‌های اوليه، به ويژه با روش‌های صحيح تا رسيدن تيم‌های اورژانس پزشكی، معنايی بين مرگ و زندگی برای قربانی حادثه دارد.
بررسی‌های ارزشمند پزشكی نشان می‌دهد كه بعد از يک حادثه رانندگی، ساعات طلايی برای مجروحان حادثه وجود دارد. درطول اين زمان، قرباني حادثه نیازمند است كه وسايل نجات فورا فراهم شود و در ادامه، مراقبت‌های پزشكی بعدی نيز به كمک آيد تا او شانس بيشتری برای زندگی داشته باشد و ميزان آسيب ديدگی‌های ناشی از حادثه برای او كمتر شود.
توجه به زمان در عمليات امداد رسان، نقش بسيار مهم و حياتی در اين زمينه ايفا می‌كند، به ويژه زمانی كه گروه امداد وجود ندارد و يا تاخير كرده است. در اين لحظات هركس كه آموزش كمک‌های اوليه را گذرانده باشد می‌تواند به مجروحان كمک كند. اگر آمبولانس در دسترس نباشد اغلب آن‌ها را می‌توان با وسايل نقليه گذری به مراكز پزشكی منتقل كرد، البته توجه به اين نكته نيز ضروری است كه نحوه و كيفيت اين كمک رسانی وابسته به داشتن آموزش كافی برای اجرای كمک‌های اوليه است.
در حوادث رانندگی، اغلب مرگ‌ها در غياب مراقبت‌های پزشكی حادث می‌شوند. البته بعضی از اين مرگ‌ها به دليل جراحات اوليه غيرقابل اجتناب هستند؛ اما بسیاری از جراحات می‌تواند درمان شود، و در نتیجه از مرگ جلوگیری شود. اين تفاوت از مقايسه نرخ متفاوت مرگ و مير ناشی از جراحات حوادث رانندگی در كشورهای مختلف مشخص می‌شود. مثلا بررسی آماری تعداد مجروحان حوادث رانندگی در كشورهای ايران و مالزی و مقايسه آن با كشورهای توسعه يافته مانند آمريكا، ژاپن، كانادا و … نشان می‌دهد، كه تعداد مجروحان در ايران و مالزی بسيار كمتر است به طوری كه در بين 21 كشور، ايران در رتبه دوازدهم و مالزی در رتبه چهاردهم قرار دارد. در حالی‌كه آمريكا، ژاپن و كانادا به ترتيب اول تا سوم هستند. اما در بررسی تعداد فوت شدگان حوادث رانندگی آمارها كاملا برعكس می‌شوند يعنی از نظر آمار فوت شدگان در بين 21 كشور، ايران رتبه اول و مالزی رتبه دوم را دارا هستند، در حالی كه آمريكا رتبه هفتم، ژاپن رتبه بيست و دوم و كانادا رتبه پانزدهم را به خود اختصاص می‌دهند. در اين جاست كه اهميت كمک‌های اوليه و امدادرسانی در صحنه تصادف اهميت خود را می‌نماياند.
كمک‌های اوليه شامل متدها وتكنيک‌هايی است كه عمليات مربوط به پيشگيری، آمادگی و فوريت در پاسخگويی به موارد اورژانس را بهبود می‌بخشد. كمک‌های اوليه نه تنها در حوادث جاده‌ای كاربرد دارد بلكه در محيط خانه‌ها و محل كار نيز می‌تواند مورد استفاده قرار گيرد. از موارد پزشكی نيز كه بگذريم، دانش كمک‌های اوليه می‌تواند به افزايش مسئوليت اجتماعی و ارتقا ارزش‌های انسانی كمک كند. به‌همين دليل در بسياری ازكشورها پيشنهادشده است كه برای عابران و رانندگانی كه با حسن نيت به مجروحان حوادث جاده‌ای كمک می‌كنند ، نوعی مصونيت قانونی ايجاد شود.
زهرا محمدی پیکر ـ عضو انجمن حامیان سفر ایمن
