راهنمایِ تفکر انتقادی/ پرسیدن سوالات درست
این مطلب دنبالهدار ترجمهای است از کتاب Asking the right questions, a guide to critical thinking که قسمت به قسمت در همین سایت در اختیار شما خواهد بود. اگر شما هم مثل من در تفکر انتقادی احساس ضعف میکنید، یا حس میکنید یکی از معضلات شخصیت ایرانی، ضعف در تفکر انتقادی است؛ این مطلب برایتان مفید خواهد بود.
بخش اول: مزایای پرسیدن سوال درست
مقدمه:
هرکس به فیلم علاقمند باشد کنجکاو است از فیلمهایی که تازه به سینماها آمدهاند خبری کسب کند. باید رفت دیدشان؟ صبر کرد تا برای کرایه یا خرید در بقالی آماده شوند، یا کلا از آنها پرهیز کرد؟ متخصصانِ فیلم، توصیههای فراوانی به ما میکنند؛ اما عقیدهی کدامشان را باید دنبال کنیم؟ عقیده ارزان است و هرکسی میتواند عقیدهای داشته باشد. اما کدام مختصص فیلم آن دانشی را دارد که به ما عقیدهای قابل اتکا ارائه بدهد؟
نویسندگان این کتاب، دیوانه فیلم هستند، ولی ما هم میخواهیم دقیق انتخاب کنیم. گرچه مجذوب سینما هستیم اما بسیاری از فیلمها را اصلا نمیخواهیم ببینیم. این فیلمها کدامند؟ تصمیم گرفتن سخت است. و برای سادهتر کردن کار، اغلب به یکی از سایتهای مورد علاقهمان سر میزنیم.
به هر حال، یکی از چیزهای بسیار روشنی که هرکس پس از خواندن یک دوجین نقد و بررسی در مورد یک فیلم خاص میفهمد؛ این اصلِ قطعی است که قضاوت انسانها یکسان نیست. هر فیلمی که دوست داری انتخاب کن، نقدهایش را بررسی کن. مهم نیست چند نفر منتقد از فیلم متنفر باشند، بالاخره منتقدی در گوشهای پیدا میشود که نقد مثبتی بر فیلم به هم ببافد. یا محبوبترین فیلم تاریخ را انتخاب کن و سراغ نقدها برو. چه خواهی یافت؟ متخصصی فیلم را مفت گران دیده است.
این تجربه استعارهای است از بخش اعظم زندگی. دکترها، قانونگذاران، معماران، لولهکشان و کارآگاهان همه در میان خودشان در مورد روش صحیح عمل در شرایط خاص اختلاف نظر دارند. ما مصرفکنندگان این عقاید چطور باید پاسخ دهیم؟ کتابی که خواهی خواند بهترین جوابی که ما میدانیم را در خود دارد. لازم است مهارتهایی را در خود بسازیم و رفتارهایی را تقویت کنیم که به ما قدرت تصمیمگیری برای خودمان را میدهد. تصمیمگیری در مورد عقایدی که میخواهیم از آن خود کنیم.
به عنوان یک فرد صاحب فکر باید بتوانی واکنشت را به آنچه میبینی و میشنوی، خودت انتخاب کنی. یک گزینه پذیرفتن هرچیزی است که مقابل تو قرار میگیرد، با چنین رفتاری، به طور خودکار عقاید دیگران را مال خود خواهی کرد. یک گزینه فعالانهتر این است: سوالاتی بپرسیم و تلاش کنیم به تصمیمی شخصی در مورد ارزش تجربهمان برسیم. ما این کتاب را برای کسانی نوشتهایم که ترجیح میدهند گزینه دوم را انتخاب کنند.
تفکر انتقادی کشتی نجات
شنیدن و خواندن انتقادی ـ یعنی واکنشی که همراه با یک ازشیابی نظاممند از آنچه شنیدهای و خواندهای است ـ نیازمند گروهی از مهارتها و رفتارها است. این رفتارها و مهارتها حول یک سری سوالات انتقادی متصل به هم ساخته میشوند. همینطور که یک به یک آنها را یاد میگیریم، هدفمان این است که بتوانیم از آنها همراه با هم استفاده کنیم تا بهترین تصمیم در دسترس را بیابیم.
میتوانستیم خیلی راحت بگوییم فهرست کارهایی که باید انجام بدهیم، اما «نظام پرسشها» بیشتر با روح کنجکاو، کشف، و ماجراجویی اندیشمندانهای که برای تفکر انتقادی لازم است سازگاری دارد. با دقت فکر کردن همیشه یک پروژه ناتمام است، داستانی است در انتظار پایانی که هرگز نخواهد رسید. پرسشهای انتقادی از یک طرف محرک و از طرف دیگر جهتی برای تفکر انتقادی فراهم میکنند و ما را به سوی جستجویی مدام و متصل برای داشتن عقاید، تصمیمات و قضاوتهای بهتر پیش میبرند.
در ادامه، اندیشه انتقادی، آنطور که ما در نظرش داریم، به موارد زیر اشاره میکند:
- آگاهی از دستهای پرسشهای انتقادی متصل به هم
- قابلیت پرسیدن و پاسخ دادن به پرسشهای انتقادی در زمانهای مناسب
- میل به استفاده فعالانه از پرسشهای انتقادی
هدف این کتاب تشویق شما در هر کدام از این سه بعد است. پرسش انتقادی، شخصی که مورد پرسش است را ملزم به فعل پاسخ میکنند. ما با پرسشهایمان، به فرد مورد نظر میگوییم: من کنجکاوم، میخواهم بپرسم و بیشتر بدانم؛ به خود کمک کنم. این تقاضا احترام ما به فرد مقابل را نشان میدهد. پرسشها وجود دارند تا اطلاعرسانی کنند و برای تمام کسانی که آنها را میشنوند جهت را مشخص کنند. از این زاویه، اندیشه انتقادی با میل به بهتر فکر کردن آغاز میشود. تمام منظور از این پرسشها این است که نیازی به فهم عمیقتر داری یا آنچه را که گفته میشود قدر میدانی.
پرسشهای انتقادی را یکییکی با شما سهیم خواهیم شد؛ مجموعهی این پرسشها هر زمانی که تصمیم بگیرید به آنچه میشنوید یا میخوانید واکنش نشان بدهید مفید خواهند بود. حتی وقت نوشتن یا حرف زدن هم برایتان مفید خواهند بود زیرا در موارد زیر به شما کمک میکنند:
- واکنش انتقادی نشان دادن به مقاله یا سندی که در یک کتاب درسی، مجله، یا حتی وب سایت وجود دارد.
- قضاوت در مورد کیفیت یک نوشتار یا سخنرانی
- شکل دادن به یک استدلال
- نوشتن مقالهای بر مبنای آنچه که خواندهاید
- مشارکت در بحث کلاسی
توجه: تفکر انتقادی شامل آگاهی از دستهای پرسشهای انتقادی متصل به هم است، به علاوه قابلیت و میل به پرسیدن و پاسخ دادن به آنها در زمان های لازم.
خوندم
تبارک