این هم آخرین سفر سمیه غلامی و شبگار در سال 92، این‌بار به شهرستان نایین. یک مقصد مناسب برای سفرهای نوروزی شما.
تا اسم نایین را می‌شنوم ناخودآگاه به یاد بچگی‌ام می‌افتم. تصویری از قالی‌های بزرگ و کرک‌های رنگی و زیرزمینی نمور. دار قالی‌های بزرگی که چندین زن پشت آن می‌نشستند. ماه‌ها می‌بافتند و می‌بافتند. پشت دار قالی شعر می‌خواندند. می‌خندیدند. عصرانه می‌خوردند. وقتی قالی بافته می‌شد و بریده می‌شد و پهن می‌شد روز شادی ما بچه‌ها بود. روز شیطنت روی قالی‌ها. روزی که همه انعام می‌گرفتند. ما بچه‌ها نیز بی‌نصیب نمی‌ماندیم.
شهر نایین 140 کیلومتر از شرق اصفهان فاصله دارد و از دو بخش مرکزی و انارک تشکیل شده است و سه شهر دارد؛ نایین و انارک و بافران. نایین از غرب با شهرستان اصفهان، از شمال با شهرستان اردستان، از جنوب با استان یزد و از شرق با شهرستان خور و بیابانک هم‌جوار است.
علاوه بر زبان فارسی، بسیاری از مردم محلی به گویش نایینی هم صحبت می‌کنند که گویشی از زبان‌های ایرانی مرکزی است.
درباره نام نایین گفته‌اند:
1- نام نایین از گیاهی باتلاقی به نام «نی» برگرفته شده است.
2- وجه دیگر که تا حدودی ضعیف به نظر می‌رسد این است که نایین به معنی جمال کلمه‌ای عبری است و یکی از شهرهای فلسطین هم به همین نام بوده است.
3- عده‌ای بر این باورند که شهری به نام «هوم» یا «وهوم» در چند کیلومتری محل فعلی نایین بوده که مردم آن زردتشتی بوده‌اند و بعدها «نائن » پسر نوح بر این شهر غلبه کرده و در این مکان شهری ساخته که به نام خود او «نائن»یا «نائین» خوانده می‌شود.
4-برخی از اهالی نایین معتقدند که نایین نسبت این شهر را به «ناهید» یا «آناهیتا» الهه‌ی آب می‌رساند. با توجه به قدمت این شهر، وجود باقیمانده‌ی آثار و ابنیه‌ی دوران ساسانی و نیز شباهت گویش نایینی به گویش پهلوی، این نظر نمی‌تواند دور از ذهن باشد.
مقصد ما در این سفر، شهر یزد بود. سر راه‌مان به نایین سری زدیم و چون «مسجد جامع یزد»،«خانه تاریخی پیرنیا» و موزه واقع در آن و «نارین قلعه» به یکدیگر نزدیک بودند فقط از این آثار دیدن کردیم. در این گزارش نیز فقط ازین اماکن برای شما خواهیم گفت. این بدان معنی نیست که تنها آثار نایین همین تعدادی است که ما بازدید کردیم!
مسجد جامع نایین:
یکی از دلنشین‌ترین مساجدی که در ایران دیدم، همین مسجد جامع نایین است. می‌گویم دلنشین چون واقعا مسجدی دنج است و حال و هوای خوبی دارد.
گفته می‌شود مسجد جامع نایین با الگوبرداری از مسجد پیامبر در مدینه ساخته شده است. حیاط بزرگی در میان دارد و پیرامون آن را شبستان‌های ستون‌دار گرفته است.
در واقع شما از یکی از كهن‌ترين مساجد ايران دیدن می‌کنید. چرا که این مسجد درسده‌ی نخست هـ . ق، و در زمان خلافت عمر ساخته شده است. گفته می‌شود مسجد جامع نایین از لحاظ قدمت دومین مسجد پابرجا در ایران است.
اين مسجد در محله قديم شهر نائين واقع شده است که در اطراف آن منزل پيرنيا و نارين‌قلعه (نارنج‌قلعه) قرار دارد.
به نظرم مسجد جامع نائين بسیار ساده است ولی همین سادگی‌اش زیباست. اين مسجد از آجر و گچ است. یکی از تزئيناتش چيدمان آجرها در طرح‌های مختلف و گچ‌بری‌های بسيار نفيسی است که بر روی محراب و ستون‌ها به چشم می‌خورد.
ویژگی‌های شاخص این مسجد:
– سر در زیبای مسجد که به قرن هشتم هجری می‌رسد.
-محراب اين مسجد يکی از زيباترين نمونه‌های محراب مساجد در ایران است که گچ‌بری‌های زیبایی دارد که شامل نقوش گیاهی و هندسی است.
– در کنار محراب منبر چوبی منبت‌کاری شده قرار گرفته که تاريخ آن به سال 711هـ . ق است و 5 متر ارتفاع دارد و روی آن آياتی از قرآن حک شده است.
– تک منار این مسجد که 28 متر ارتفاع دارد.
-شبستان زیرزمینی یا سرداب که یکی از ویژگی‌هایش گرم بودن آن در فصول سرد سال و خنک بودن آن در فصول گرم سال است.
– گنبد مسجد که به عنوان گنبد مقبره‌ای بزرگان و عرفای سلجوقی است و متعلق به قرن هفتم هجری است.
خانه تاریخی پیرنیا:
بعد از بازدید از مسجد جامع بلافاصله می‌توانید از خانه پیرنیا و موزه آن دیدن کنید. چرا که هردو در یک محله هستند. این خانه متعلق به دوران صفویه است و از مجموعه خانه‌های متعددی تشکیل شده از جمله اندرونی، بیرونی، حیاط خلوت و …. گویا خانه حاکم نائین بوده و در ابتدا شخصی به نام قاضی نورالهدی در این خانه زندگی می‌کرده و در دوره قاجار به خاندان پیرنیا رسیده و شخصی به نام میرزا احمدخان پیرنیا حاکم نائین در این خانه زندگی می‌کرده است.
نقاشی‌های دیواری و گچ‌بری‌های زیبایی در ایوان شاه‌نشین، اتاق تشریفات و اتاق مخصوص حاکم وجود دارد. این گچ‌بری‌ها داستان‌های هفت‌پیکر نظامی و داستان‌هایی مانند خسرو و شیرین، یوسف و زلیخا و … را نشان می‌دهد.
این خانه در سال 1349 توسط وزارت فرهنگ و هنر خریداری و پس از انجام مرمت‌های مورد نیاز بنا در اسفند 1373 به موزه مردم‌شناسی کویر نائین تبدیل گردید.
موزه مردم شناسی کویر نایین:
این موزه که در خانه تاریخی پیرنیا قرار دارد، در واقع می‌خواهد زندگی کویری، وسایل کشاورزی، ادوات و وسایل نظامی، پوشاک، صنایع و حِرَف دستی و هنرهای سنتی، آداب و رسوم و اعتقادات مردمان بومی این منطقه را نشان دهد. اشیاء، لوازم، وسایلی که در فضاهای خانه و ویترین‌ها قرارگرفته نشان‌دهنده مواردی است که در بالا ذکر شد.
نارین قلعه «نارنج قلعه»:
بین مسجد جامع و نارین قلعه مسیر کوتاهی است. در این مسیر شما در میان بافت سنتی و قدیمی نایین حرکت می‌کنید. از خانه‌های قدیمی با درب هایی کُلون‌دار لذت می‌برید. کوچه‌های مسقف طاق‌دار که بسیار حال و هوای قدیمی می‌بخشند. شاید کم پیش بیاید که در این فضاها باشید. یکی از بهترین مسیرهایی که تاکنون طی کرده‌ام همین کوچه پس کوچه‌های قدیمی نایین است.
نارین قلعه، قدیمی‌ترین بنای شناخته شده شهر نائین است که به دوره اشکانیان برمی‌گردد. این بنای تاریخی در دوره‌های بعدی به عنوان دژ یا کهن‌دژ توسعه و گسترش یافت. گفته شده که دور تا دور قلعه را در قدیم خندقی احاطه نموده بوده که از پایین‌ترین قسمت خندق تا بالاترین قسمت بنا درقدیم 50 متر فاصله وجود داشته است. این قلعه چند ضلعی بوده که چند برج در هر ضلع آن قرار داشته است.
