برای اولین بار کتابخانهی بریتانیا این نامهی ردیه را در کنار نامههای دیگر دیجیتال کرده و حالا میشود آنها را خواند. مثلا نامهی ردیهای که ویرجینیا وولف برای جیمز جویس نوشته است. اینکه بدانیم جورج اورول هم برای انتشار داستان بینظیرش چه دردسری را تحمل کرده است به نوعی مایهی آسایش است. جالب است که چطور در خلالِ نامهی الیوت موضع اشرافیاش آشکار میشود و رادیکالیسم جورج اورول که بدون در نظر گرفتن وضعیت جنگ جهانی دوم علیه استالین چنین حملهای را تدارک دیده و نکات جذاب دیگر. با شبگار همراه شوید و این نامهها را مرور کنید.
در این نامه است که تی.اس.الیوت داستان تمثیلی مزرعهی حیوانات را رد میکند چون «ما هیچ اطمینانی نداریم… که این زاویه دید برای نقد موقعیت سیاسی درست است». این نامه برای اولین بار توسط کتابخانه بریتانیا به صورت آنلاین منتشر شده است، در کنار موادخام دیگری از نویسندگان قرن بیستم.
الیوت به عنوان مدیر شرکت انتشاراتی فابر و فابر در 13 جولای 1944 نامهاش به اورول با «اورول عزیز» آغاز میکند، و توضیح میدهد که ناشر، مزرعهی حیوانات را برای انتشار نخواهد پذیرفت. الیوت نقاط قوت را شرح میدهد:«موافقیم که از نظر نویسندگی اثر برجستهای است و حکایت تمثیلی بسی ماهرانه پرداخت شده، و اینکه روایت به تنهایی علاقهی مخاطب را حفظ میکند ـ و این مهم را نویسندگانی اندک از زمان گالیور به بعد محقق کردهاند.»
مزرعهی حیوانات را، حکایتی تمثیلی از حیوانات که طنزی بود علیه استالینیسم و استالین را خائن نمایش میداد، چهار ناشر رد کرده بودند، بسیاری مثل الیوت حس میکردند داستان برای زمان خودش بیش از حد رادیکال است، یعنی وقتی که بریتانیا با اتحاد جماهیر شووری علیه آلمانِ نازی متفق شده بود.
الیوت اینطور مینویسد:«فکر میکنم اقلا عدم رضایت من از این حکایت اخلاقی از اینجاست که تاثیر کلی آن ساده بگوییم از جنسِ نفی است. لازم است مقداری تهییج و همراهی با آنچه نویسنده میخواهد هم ایجاد کند، در کنار همدردی با آنچه به آن اعتراض دارد: و زاویهی دید مثبت که به نظر من عموما تروتسکیمآب است، قانع کننده نیست.» و ادامه میدهد: «و بعد از تمام اینها، خوکهای شما از حیوانات دیگر بسی باهوشترند، و در نتیجه واقعا شایستهترینها برای ادارهی مزرعه هستند ـ در واقع بدون خوکها مزرعهی حیواناتی نمیتوانست وجود داشته باشد: پس آنچه در واقع نیاز بود (کسی ممکن است اینطور استدلال کند)، کمونیسم بیشتر نبود، بلکه خوکهایی با روحیهی عمومی والاتر بود.»
مزرعه حیوانات را سکر و واربرگ بالاخره در آگوست 1945 منتشر کردند. در مقدمهی اورول بر کتاب که تا سال 1972 منتشر نشد، اورول توضیح میدهد که وقتی در 1943 کتاب را نوشت:«مشخص بود که انتشارش با سختی بسیار زیادی همراه خواهد شد.»
و اینکه: «اگر ناشران و ویراستاران خودشان را موظف میدانند مانع چاپ برخی موضوعات شوند، از ترس تعقیب قانونی نیست، بلکه به دلیل ترس از افکار عمومی است. در این سرزمین جبنِ روشنفکرانه بدترین دشمنی است که هر نویسنده یا روزنامه نگار باید با آن مقابله کند، و این واقعیت از نظر من آنقدری که باید مورد بحث قرار نگرفته است.»
«در این لحظه آنچه جریان غالب طلب میکند، تحسین بیقید و شرط شوروی است. همه این را میدانند، و تقریبا همه به آن عمل میکنند. هر نقد جدی از رژیم شوروی، هر اهتمامی به انتشار واقعیتهایی که دولت شوری ترجیح میدهد مخفی نگه دارد، تلویحا غیرقابل چاپ خواهد بود.»
نامهی الیوت یکی از بیش از 300 موردی است که توسط کتابخانه بریتانیا دیجیتال شدهاند. مخلوطی از چرکنویسها، خاطرات، نامهها و یادداشتها از نویسندگانی که میانشان ویرجینیا وولف، آنجلا کارتر و تد تیوز هم هستند. آرشیوهای ادبی نشان میدهند که اورول تنها نویسندهی شاخصی نبوده که رنج ردیهها را تحمل کرده: کتابخانهی بریتانیا فوجی از ردیههایی که برای رمان «تصویر مرد هنرمند در جوانی» اثر جیمز جویس ارسال شده را منتشر کرده است، که نشان میدهد حامیِ جویس، هریت شاو ویور چقدر تلاش کرده تا برای رمانی که قبلا به صورت پاورقی در مجله The Egoist منتشر شده بود ناشری پیدا کند.
یکی از ناشران به ویور گفته:«ما نمیتوانیم آگاهانه اثری از یک شخصیت مشکوک را منتشر کنیم، هرچند اثری کلاسیک باشد.» ناشر دیگری به ویور میگوید:«آنها مجبورند برخی پاراگرافها را که از نظر دیگران بلامانع بوده حذف کنند» اگر قرار باشد کتاب را منتشر کنند. قانون بریتانیا بر این رویه بود که اگر کتابی مشکلدار تلقی میشد، ناشر مسئول آن بود. در نهایت ناشر آمریکایی BW Huebsch موافقت کرد اثر جیمز جویس را منتشر کند.
در این آرشیو نامهای هم از ویرجینیا وولف هست که در 1918، مانع انتشار اولیس شده است. وولف به ویور میگوید:«حجم رمان برای ما مشکل عظیمی است» زیرا «ما هیچکس را نداریم کمکمان کند و در شرایط فعلیِ ما، تولید یک کتاب 300 صفحه ای برایمان 2 سال طول میکشد[1] ـ که مشخصا برای شما یا آقای جویس قابل قبول نیست.»
آنا لوبنبرگ،مدیر برنامههای دیجیتال در کتابخانه بریتانیا توضیح داد: «تا پیش از این، این گنجها را فقط میشد در اتاقهای مطالعهی کتابخانه بریتانیا خواند، ولی حالا با برنامهی کشف ادبیات:قرن بیستم در اختیار هرکسی که اینترنت داشته باشد هستند.»
خواندن اصل نامه تی.اس.الیوت با کیفیت مطلوب
[1] از حرف وولف نباید تعجب کرد، سال 1918 سال پایان جنگ جهانی اول است و اوضاع نابهسامان انگلستان طبیعی است. مشابه این مشکل را تالکین و رمان ارباب حلقهها در سالهای پس از جنگ جهانی دوم داشتند.