همین دوشنبه، 18 شهریور 92، حادثه برخورد دو اتوبوس در بزرگراه قم ـ تهران 44 کشته بر جای گذاشت. شبگار ضمن تسلیت به تمام داغداران این حادثه، و تمام کسانی که با شنیدن چنین اخباری یاد عزیزان از دست رفته یا آسیب دیده‌شان در حوادث رانندگی زنده میشود، به بررسی ریشه‌ای‌تر معضل حوادث رانندگی در ایران می‌پردازد.
در نوروز، تابستان و يا هر تعطيلات چند روزهای كه پيش می‌آید؛ دوستان و اقوام برای مسافرت برنامه‌ریزی می‌كنند و معمولا موضوع را با ما در ميان می‌گذارند. وقتی كه اين مسافرت زمينی است؛ احساس دوگانه‌ای به انسان دست می‌دهد. هم خوشحال میشود كه آن‌ها چند روزی به گشت و گذار می‌روند و هم نگران كه: «خدا كند به سلامت بروند و برگردند.»
اين نگرانی برمی‌گردد به خواندن و شنيدن آمارهايی از اين قبيل كه رییس مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی گفته است: «در دهه 80، 241 هزار تن از مردم جان خود را در تصادفات از دست داده‌اند و 15 برابر این عدد (3615000نفر) را مصدومان تصادفات تشکیل می‌دهند.(دوشنبه 17 تير 1392؛ به نقل از جام جم) و رييس پليس راهور ناجا نيز اعلام كرده است كه: «سالانه 10000 نفر مجروح حوادث رانندگی در راه بیمارستان فوت می‌كنند.» (25/5/1392سايت پارسينه). این آمار بسیار نگران‌کننده است. کافی است به گزارش‌های خبری از همین حادثه‌ی اخیر در اتوبان تهران قم مراجعه کنید.
سفر چه درون شهریی، و چه برون شهری، يا برای گشت و گذار و خوشی و تفریح و مهمانی است؛ يا برای كار. در هر حال برای مردن و مجروح یا معلول شدن نيست. وقتی كسی مثلا به جنگ می‌رود شما احتمال مرگش را هم در نظر می‌گيريد نه وقتی كه برای تفريح يا كار به سفر می‌رود. ولی آمارها نشان می‌دهند كه تعداد تلفات حوادث رانندگی در ايران از تلفات جنگ گذشته و بسیار بيشتر شده است. کافی است مقایسه کنید با آمار کشته‌شدگان در سوریه در عرض یک سال در این‌جا، و یا آمار کشته شدگان ده سال جنگ آمریکا در سه کشور عراق، پاکستان و آمریکا را که این‌جا منتشر شده است، با آمار تلفات ده ساله حوادث رانندگی ایران مقایسه کنید. تمام کشته‌شدگان جنگ‌های آمریکا 255 هزار نفر، و تمام تلفات حوادث رانندگی در ایران، 241 هزار نفر. اين‌جاست كه سوالات زيادی به ذهن خطور می‌كند كه با توجه به ماهيت پديده (مرگ و معلوليت در اثر حوادث رانندگی)؛ دارای ابعاد مختلف است.
به راستی دلايل آمار بالای حوادث رانندگی در ايران چيست؟
آيا ميزان خسارت‌های مالی برآورد میشود؟
فردی كه در اثر حادثه رانندگی معلول میشود با چه سرنوشتی روبروست؟
آيا وضعيت خانواده‌هايی كه در اثر يک حادثه‌ی رانندگی فردی (كه اغلب سرپرست خانواده است) را از دست داده و يا يكی از اعضای خانواده‌ی آن‌ها معلول و يا مجروح شده، مورد بررسی قرار می‌گيرد؟
آيا اين خانواده‌ها مورد حمايت قرار می‌گيرند؟
چه برنامه‌های فرهنگی و آموزشی برای كاهش حوادث رانندگی و آثار زيان‌بار آن اجرا میشود؟
آیا تمامی امکانات موجود و ممکن برای کاهش حوادث ترافیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد؟
و بسیاری سوالات دیگر که نیاز به پاسخ دارند.
در ايران سازمان‌هايی دولتی متعددی در رابطه با حمل و نقل جاده‌ای، و ترافیک فعاليت دارند؛ كه به حساسيت موضوع آشنا هستند. اما با توجه به اهميت فوق‌العاده‌ی مسئله، و متاسفانه آمار بالای حوادث رانندگی و در نتيجه افزايش كشته‌ها و مجروحان اين حوادث، جای خالی سازمان‌های غيردولتی به چشم می‌خورد. سازمان‌هایی كه با فعالیت داوطلبانه‌ی خود، نقش مهمی در ارتقاء آگاهی عمومی و کاهش مشکلات اجتماعی و انسانی ایفا می‌کنند و تاثير‌گذاری فعاليت مثبت آن‌ها در اين زمينه غير قابل انكار است.
با جستجوی كوتاهی در اينترنت، با تعداد فراوانی از سازمان‌های غيردولتی در كشورهای مختلف دنيا روبرو می‌شويم كه در رابطه با حوادث رانندگی و مسائل جنبی آن فعاليت می‌كنند و اغلب هم در كشورهایی هستند كه آمار اين حوادث در آن‌ها به نسبت مناطق ديگر چندان زياد نيست.
موضوع فعاليت اين NGO ها متنوع و گوناگون است و از مبارزه با رانندگی در حال مستی و استفاده از مواد مخدر تا كمک به معلولان و بازماندگان را در برمی‌گيرد. ولی در ايران با وجود اين‌كه تعداد حوادث رانندگی و ميزان تلفات آن در وضعيت هشدار است؛ مردم توجه چندانی به موضوع نداشته و شايد تلاش در اين رابطه را فقط در حيطه وظايف دولت می‌دانند. به همين جهت تعداد سازمان‌های غيردولتی كه با اين موضوع تشكيل شده و فعاليت می‌كنند انگشت‌شمار است. اما همین حضور انگشت‌شمار غیردولتی در صحنه هم، شايد شروعی باشد برای توجه و تلاش برای كاهش حوادث رانندگی در كشورمان.
زهرا محمدی پيكر/ عضو انجمن حاميان سفر ايمن
