جیب‌بر خیابان جنوبی‌؛ یاغی یا قهرمان

۲۴ مهر ۱۳۹۲ | ۲۳:۰۸
زمان مورد نیاز برای مطالعه: 5 دقیقه

اسکیپ مک کوی به هیچ چیز اعتقاد ندارد؛ نه وطن­‌پرست است و نه خائن. او جیب­‌بر است؛ اما پول هم برایش اهمیتی ندارد. عاشق می­‌شود؛ ولی هر لحظه امکان دارد چشم­‌های همیشه ناباور خود را تنگ کند و سیلی بر صورت دختر رویاهایش بزند. اسکیپ مک­ کوی دزدی است که فقط به خودش ایمان دارد و همیشه مشکلاتش را خودش حل می­‌کند؛ بدون کمک قانون. اسکیپ کم­‌حرف، خشن و خونسرد است؛ او یک سرسخت (hard-boiled) واقعی است.

ساموئل فولر (Samuel Fuller) از مهم‌ترین کارگردانان مستقل عصر طلایی هالیوود است؛ کسی که هیچ‌گاه تسلیم فشار سیستم استودیویی نشد. شاید اگر نبودند منتقدان فرانسوی کایه­ دو سینما ما هم هیچ‌گاه با کارهای فولر آشنا نمی‌شدیم؛ منتقدینی که به جای معروف‌ترین­‌ها به دنبال بهترین‌­‌‌‌‌ها بودند. فولر در دوران خودش معروف به کارگردانی کم خرج بود؛ اما با همین بودجه­‌ی کم هم، امضای او را پای آثارش خواهید دید: حرکات موزون دوربین، کلوزآپ‌­های پرمعنا و تدوین سمبلیک. جیب­‌بر خیابان جنوبی (Pickup on South Street,1953) ششمین فیلم فولر بود.

جیب‌بر خیابان جنوبی‌ - 1

اسکیپ مک­ کوی در قطار زیرزمینی کیف پول دختری را می­‌دزدد. غافل از این‌که درون کیف، میکروفیلمی حاوی فرمول نظامی سری است که جاسوسان شوروی کمونیستی آن را دزدیده‌­اند. ماموران اف‌بی‌آی که دختر را تعقیب می­‌کردند؛ متوجه دزدی می­‌شوند، اما موفق به دستگیری اسکیپ نمی‌شوند. هر دو گروه از طریق «مو» زن کراوات­­ فروش از هویت جیب‌بر باخبر می­‌شوند. کندی دختر حامل میکروفیلم به محل اقامت اسکیپ می­‌آید و قصد دارد با به کار بردن حقه­‌های زنانه میکروفیلم را به دست آورد؛ اما نه تنها میکروفیلم را به دست نمی­‌آورد؛ بلکه خود دل به اسکیپ می­‌بازد. حال میکروفیلم در اختیار اسکیپ است؛ هم جاسوسان کمونیست و هم پلیس و اف‌بی‌آی به دنبال آن هستند.

با این‌که فیلم در اوج دوران مک ­کارتیسم (McCarthyism) و تحرکات ضدکمونیستی ساخته شد؛ اما نمی­‌توان انگ تبلیغاتی بودن را به فیلم چسباند. ماجرای میکروفیلم و کمونیست­‌ها تنها محملی هستند برای این‌که دوربین فولر به خیابان‌­های پائین ­شهر قدم بگذارد و ما را با آدم‌های آن‌جا آشنا کند، انسان­‌هایی مانند اسکیپ، کندی و مو. آدم‌­هایی خسته و تنها و بی­‌هدف، کسانی که وقتی عشق وارد زندگی‌شان می‌شود آن را باور نمی­‌کنند. یاد گرفته­‌اند که به هیچ‌کس بیشتر از خود اعتماد نکنند و هرچیزی را با حیله و کلک به دست آورند؛ اما آن‌ها همه قلب‌­های مهربانی دارند و بسیار خسته‌­اند. مو به مردی که با اسلحه تهدیدش می­‌کند می­‌گوید:«آن‌قدر خسته‌­ام که اگه با یه گلوله من رو خلاص کنی، لطفی در حقم کردی.»

منتقدین این فیلم را با این‌که اختلافات عمده­‌ای با فیلم‌­های اصلی ژانر نوآر دارد؛ به دلیل داشتن بسیاری از مولفه‌­های این ژانر در این دسته طبقه‌­بندی کرده‌­اند. قهرمان یا ضدقهرمان تنها و سرسخت، زن اغواگر، فیلمبرداری سایه روشن، آدم­‌های پائین‌­شهر و در حاشیه قرار گرفتن قانون را می‌­توان از مولفه­‌های مشترک این فیلم با ژانر نوآر دانست. در حالی‌که فیلم‌های ساموئل فولر در ژانر ساموئل فولر قرار دارند.

با این‌که بازیگران این فیلم از بازیگران درجه اول جریان اصلی هالیوود محسوب می­‌شدند، اما به خوبی می­‌توان از صحنه­‌پردازی و محدودیت لوکیشن­‌ها به بودجه پائین فیلم پی برد. ریچارد ویدمارک (Richard Widmark) به نقش اسکیپ مک­ کوی و جین پیترز (Jean Peters) به نقش کندی به خوبی از پس نقش‌هایشان انسان‌هایی از هم‌گسیخته و بی­‌پناه برآمده­‌اند؛ هرچند که هنوز ویدمارک نمی­‌تواند سیگار را به خوبی همفری بوگارت (Humphrey Bogart) بزرگ گوشه­‌ی لب بنشاند.

آکادمی اسکار که همیشه در اختیار استودیوها بود، کاملا فیلم را نادیده گرفت و تنها آن را در رشته‌ی بازیگر نقش مکمل زن برای تلما ریتر (Thelma Ritter) بازیگر نقش مو کاندید اسکار کرد که اسکاری هم به او تعلق نگرفت.

شاید روزگاری کسانی بر صندلی­‌های قدرت در هالیوود سعی داشتند کارگردانانی مثل فولر را نادیده بگیرند؛ اما تاریخ ثابت کرد که سینما هنری نیست که بتوان آن را در زیر سایه­‌های غول­‌آسا پنهان کرد.

پ . ن‌: سال گذشته فیلمی با همین نام به کارگردانی سیاوش اسعدی در ایران ساخته شد که هیچ ارتباطی با این فیلم ندارد، بلکه به گفته­‌ی برخی آگاهان کپی فیلم دیگری به نام دزدان است. (دروغ و راستش گردن اونایی که می‌گن.)Pickup on South Street 3

مقاله­ ای در مورد ساموئل فولر در BBC فارسی

لینک نقد سریال در نیویورک تایمز

لینک نقد فیلم در ورایتی 

لینک نقد فیلم در RottenTomatoes  

بهزاد طالبی
0 0 رای‌ها
امتیازدهی به مقاله
اشتراک در
اطلاع از
0 نظرات
بازخورد (Feedback)‌های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه‌ها