مارتین اسکورسیزی هفتاد و چهارساله، از سینماگران نسل نوگرای آمریکاست، کسانی که در سینمای رو به افول آمریکا بعد از دهههای طلایی 50 و 60 ، ظهور کردند و توانستند تا حدودی بر سیستم استودیویی آن زمان هالیوود غلبه کنند، هرچند که بعدها خودشان در آن سیستم به صورتی جدید ذوب شدند. جوانانی که با فیلمهای کمهزینه و نو، دل تماشاگران را به دست آوردند، دهه 70 و 80 کاملا متعلق به این پسربچههای رویاپرداز بود، کسانی مانند استیون اسپیلبرگ، جورج لوکاس، برایان دپالما و فرانسیس فورد کاپولا.
اسکوسیزی از آن دسته کارگردانانی است که فراز و فرود کمی در کارنامهاش دارد. از کنار بدترین آثارش (به گفته منتقدان) هم نمیتوان به راحتی گذشت. به همین دلیل است که پیدا کردن 10 فیلم خوب از او کار چندان سختی نیست. در میان این آثار که میگردید، عناصر مشترکی مثل خشونت عریان و تبهکاران و گنگسترهای ایتالیاییتبار، ضدقهرمانان مخالف سیستم، عشقهای زمینی، شخصیتهای پیچیده و بیوگرافی شخصیتهای واقعی به عنوان نخ تسبیح، این آثار را به هم وصل میکنند.
10) جزیره شاتر (Shutter Island)، کارگردان: مارتین اسکورسیزی، 2010
بازیگران: لئوناردو دیکاپریو، مارک روفالو، بن کینگزلی
خلاصه داستان: مارشال تد دنیلز (لئوناردو دیکاپریو) به همراه همکارش چاک الو (مارک روفالو) به جزیره شاتر که محل نگهداری بیماران روانی است، میروند تا در مورد فرار یک قاتل روانی از بیمارستان تحقیق کنند. شایعات عجیبی در مورد این بیمارستان روانی وجود دارد.
توضیح: نه خبری از گنگسترها هست و نه ضدقهرمانان مبارز، یک داستان جنایی پیچیده با پایانی غافلگیرکننده. صحنهی منتخب: رازگشایی پایانی.
9) عصر معصومیت (The Age of Innocence)،کارگردان: مارتین اسکورسیزی، 1993
بازیگران: دنیل دیلوئیس، وینونا رایدر، میشل فایفر
خلاصه داستان: داستان عشق یک وکیل جوان به یک زن مطلقه در نیویورک قرن نوزده.
توضیح: داستانی عاشقانه به سبک جین آستین نوشتهی ادیت وارتون، پرزرق و برق و آرام، برخلاف اکثر ساختههای اسکورسیزی. صحنهی منتخب: صحنهی ورود به مهمانی ابتدای فیلم.
8) کازینو (Casino)،کارگردان: مارتین اسکورسیزی، 1995
بازیگران: رابرت دنیرو، شارون استون، جو پشی
خلاصه داستان: ظهور و سقوط سام روداستایت (رابرت دنیرو) کازینودار آمریکایی در لاسوگاس.
توضیح: باز هم گنگسترهای مورد علاقهی مارتین، اما این بار جو پشی کوتاه قد، در نقشِ دوست و دستِ راست سام، در این فیلم درخشید. یکی از خشنترین فیلمهای اسکورسیزی.
7) دارودسته نیویورکی (Gangs of New York)، کارگردان: مارتین اسکورسیزی ، 2002
بازیگران: لئوناردو دیکاپریو، دنیل دیلوئیس، کامرون دیاز
خلاصه داستان: جنگ میان دو دسته تبهکار ایرلندیتبار و آمریکایی در نیویورک در زمان جنگهای داخلی آمریکا.
توضیح: اولین همکاری دیکاپریوی جوان و اسکورسیزی، اما ستارهی فیلم دیلوئیس گزیدهکار است. صحنهی منتخب: خروچ پدر والون از پناهگاه به قصد جنگ.
6) تنگه وحشت (Cape Fear)، کارگردان: مارتین اسکورسیزی ، 1991
بازیگران: رابرت دنیرو، نیک نولتی، جولیت لوئیس
خلاصه داستان: یک تبهکار (رابرت دنیرو) به محض آزادی از زندان به سراغ وکیلش میآید تا زندگی او و خانوادهاش را جهنم کند، زیرا او اعتقاد دارد وکیل به خوبی از او دفاع نکرده است.
توضیح: بازسازی فیلمی به همین نام ساختهی جی.لی تامسون. شیطانی که دنیرو و اسکورسیزی در این فیلم خلق کردند، به یکی از شمایلهای تاریخ سینما تبدیل شد. با حضور افتخاری و کوتاه گریگوری پک و رابرت میچم بازیگران نسخهی اولیه.
5) سلطان کمدی (The King of Comedy)،کارگردان: مارتین اسکورسیزی، 1982
بازیگران: رابرت دنیرو، جری لوئیس
خلاصه داستان: روپرت پاپکین (رابرت دنیرو) اعتقاد دارد که کمدین بزرگی است، اما کسی به او شانسی نمیدهد. پس او جری لنگفورد (جری لوئیس)، کمدین معروف را میدزدد تا در ازای آزادی او، یکبار برنامه زنده کمدی اجرا کند.
توضیح: کمدی سیاهِ مارتین با جری لوئیس بزرگ در نقشی غیرکمدی. باز هم دنیرو قهرمان اصلی و درخشان فیلم اسکورسیزی است. صحنهی منتخب تمرین اجرای روپرت.
4) خیابانهای جنوب شهر (Mean Streets)،کارگردان: مارتین اسکورسیزی، 1973
بازیگران: رابرت دنیرو، هاروی کایتل
خلاصه داستان: زندگی دو برادر در محلهی “ایتالیای کوچک” در نیویورک. برادر بزرگتر (هاروی کایتل) که همیشه باید خرابکاریهای برادر کوچک و نیمه دیوانهاش (رابرت دنیرو) را درست کند.
توضیح: ظهور رابرت دنیروی کبیر و شروع همکاری درخشان و سی ساله با مارتین، دو نابغهی نیویورکی در فیلمی نیویورکی.
3) رفقای خوب (Goodfellas)، کارگردان: مارتین اسکورسیزی، 1990
بازیگران: رابرت دنیرو، ری لیوتا، جو پشی
خلاصه داستان: ورود یک پسربچه بیتجربه به دستهی گانگسترهای ایتالیاییتبار و فراز و نشیبهای زندگی تبهکاری با رستگاری دوست نداشتنی قهرمان.
توضیح: میگویند گانگسترهای واقعی در پشت صحنهی این فیلم به مارتین مشاوره میدادند. فیلمی که در آن پلیسها به اندازهی خبرچینها و گنگسترهای اسلحه به دست، فاسد هستند. صحنهی منتخب: صحنهی مصرف مواد توسط ری لیوتا.
2) گاو خشمگین (Ranging Bull)، کارگردان: مارتین اسکورسیزی، 1980
بازیگران: رابرت دنیرو، جو پشی
خلاصه داستان: داستان اوج و سقوط جیک لاموتا (رابرت دنیرو) بوکسور سنگینوزن.
توضیح: به گفتهی برخی از منتقدین، بهترین فیلم ورزشی تاریخ سینما. بازی دیوانهوار دنیرو در نقش قهرمانی که به سادگی خودش را نابود میکند، بالاخره اسکار را برایش به ارمغان آورد، اما دستان مارتین همچنان از آن دور ماند. صحنهی منتخب: همهی مبارزات جیک لاموتا در رینگ.
1) راننده تاکسی (Taxi Driver)،کارگردان: مارتین اسکورسیزی، 1976
بازیگران: رابرت دنیرو، سیبل شپرد، جودی فاستر، هاروی کایتل
خلاصه داستان: تراویس بیکل (رابرت دنیرو) سرباز برگشته از جنگ ویتنام، شبها در نیویورک راننده تاکسی است. تراویس معتقد است که در برای پاک کردن این دنیای پر از کثافت باید کاری کرد. زمانی که دوستی او و بتسی (سیبل شپرد) کارگزار یکی از کاندیداهای ریاستجمهوری آمریکا، به جایی نمیرسد، تراویس اسلحه به دست میگیرد.
توضیح: دنیرو با هفتتیر کشیدن و حرف زدن در آینه، هم خودش و هم اسکورسیزی را به اسطورههای سینما تبدیل کرد. اسکورسیزی استاد تبدیل کردن قاتلین و گنگسترها به قهرمان، تراویس بیکل ضدقهرمان را به قهرمان تبدیل میکند. نیویورکی که مارتین به ما نشان میدهد، پر از جنایت و کثافت است، نه آن شهر تمیز هالیوود دهه 50 و 60 با قهرمانهای منزهاش.
اسکورسیزی با اینکه فیلمهای داستانی زیادی ساخته، اما با نگاهی به کارنامهاش به راحتی میتوان علاقهی او را به مستند تشخیص داد. مارتین همیشه در لابلای کارهایش، مستندسازی را از یاد نبرده و هرازگاهی به ژانر مورد علاقهاش رجوع میکند. او که عنوان دستیار کارگردان در فیلم زیبای “ووداستاک69” (1970) (مستندی ساخته شده براساس یکی از عجیبترین کنسرتهای تاریخ موسیقی در مزرعهای به نام ووداستاک) را در کارنامهاش دارد، فیلمهای مستندی مانند پسر آمریکایی: استیون پرنس (American Boy: A Profile of: Steven Prince) ،آخرین والس (The Last Waltz)،بلوز (The Blues)،درخشش یک نور (Shine a Light) و حرف زدن در میان جمع (Public Speaking) ساخته است که اکثر آنها بیوگرافی نوابغ موسیقی آمریکا است.
سالهاست که همه میدانند که اعضای آکادمی اسکار علاقهای به اسکورسیزی و آثارش ندارند و همیشه شاهکارهای او را نادیده میگرفتند. شاید دادن اسکار کارگردانی برای فیلمی مثل “مرحوم” در حالیکه مارتین در جوانی از مراسم “راننده تاکسی” و “گاو خشمگین” دست خالی به خانه رفت، تنها دلجویی از پیرمردی است که روزگاری به سینمای رو به موت آمریکا، جان دوباره بخشید.
پانوشت: شاید به نظر شما فیلمهای دیگری لیاقت قرار گرفت در این لیست رو داشته باشن، مثل آخرین وسوسه مسیح (The Last Temptationof Christ)،مرحوم (The Departed) یا بعد از ساعت کار (After Hours) یا فیلمهای دیگه. اما باید به این نکته توجه کنیم که این لیست فقط برای 10 فیلم جا داره و این ده انتخاب به نظر من بهترینها هستند، تا نظر شما چی باشه.
Departed عالیه