موسیقی چیست؟

مسئله تعریف سهل و ممتنع است، واقعا تا به حال از خودتان پرسیده‌­اید موسیقی چیست؟! به نظر شما موسیقی چیست و چقدر به تعریف خودتان اطمینان دارید؟ با ارشک عزیزی در شبگار همراه شوید و در مورد تعریف موسیقی بخوانید.

خیلی‌ها با شنیدن این سوال بلافاصله می­‌روند سراغ احساسات و این‌که موسیقی هم نوعی زبان است و از این دو نکته نتیجه می‌گیرند که موسیقی بیان احساسات با صداست. اما بیایید کمی فرهیخته‌­تر باشیم و تعریف درستی از موسیقی ارائه بدهیم، تعریفی که مبنای علمی داشته باشد و همه­‌ی انواع موسیقی را در بر بگیرد، نه تعریفی که یک دانش‌آموز دبستانی در انشایی با موضوع موسیقی چیست، صرفا برای رفع تکلیف ارائه می‌­دهد.

در فرهنگ آکسفورد تعریف موسیقی به این شکل آمده است: «هنر یا دانش ترکیب صداهای انسان یا سازها)یا هر دو( برای ایجاد زیبایی در فرم و هارمونی و بیان احساسات.»

حالا به نظر می‌­رسد آن دانش‌آموز دبستانی ما هم که توی انشايش نوشته بود موسیقی یعنی بیان احساسات توسط صدا، نیم‌نگاهی هم به فرهنگ آکسفورد داشته است. لئونارد برنشتاین آهنگساز بزرگ آمریکایی در کتاب «دنیای زیبای موسیقی» خودش گفته:«یک قطعه­‌ی موسیقی عبارت است از کنار هم قرار گرفتن نت­ها طبق برنامه‌­ریزی معین.»

هر دو تعریف بالا قابل قبولند و در عین حال قابل رد شدن. شاید الان دارید با خودتان می‌گویید برو آقا، دیگر نگو از برنشتاین بیشتر بلدی یا تعریفت از موسیقی بهتر از تعریفی است که توی فرهنگ آکسفورد نوشته. اما فقط چند دقیقه به من مهلت بدید.

من این تعاریف را به یک دلیل خیلی ساده رد می­‌کنم و آن هم جهان شمول نبودن این تعریف­‌هاست. البته تعریف فرهنگ آکسفورد که خیلی اوضاعش بدتر است و حتی شامل تمام انواع موسیقی غربی هم نمی‌شود. موسیقی مگر فقط برای ایجاد زیبایی ساخته می‌­شود؟ زیادند موسیقی­‌هایی که با شنیدن‌شان مو به تن آدم سیخ می‌شود و هیچ زیبایی ندارند، یعنی اصلا آهنگساز آن موسیقی را برای زیبایی نساخته و هدف دیگری داشته است.

به جز این، مگر موسیقی فقط با صدای انسان و ساز و ترکیب این دو ساخته می‌شود؟ گرو­ه­‌هایی هستند که با جارو، تشت، چکش و کلی ابزار آلات دیگر که هیچ‌کدام ساز نیستند موسیقی می­‌سازند. نت، یعنی فرکانس معینی از صدا و کنار هم قرار گرفتن نت­ها یعنی طبق برنامه­‌ریزی معینی فرکانس‌­های مشخصی را کنار هم قرار دادن. باز هم به سراغ همان گرو­ه­‌هایی می‌­رویم که از صدای جارو موسیقی می­‌سازند. تازه بگذریم که حتی در ارکستر کلاسیک هم سازهایی مثل تبل بزرگ، سیمبال، مثلث و غیره وجود دارن دکه صدایشان فرکانس تعیین شده‌­ای نداره. این­‌ها همه در صورتی است که فرض کنیم استاد برنشتاین موسیقی مناطقی مثل ایران را در نظر داشته و صداهای ربع پرده‌­ای که در این موسیقی وجود دارد را به عنوان صدای فالش یا غیر نت در نظر نگرفته است . پس نهایتا به این نتیجه می­‌رسیم که موسیقی بسیار گسترده است و فقط شامل نت­‌های مشخص زیبا نیست.

بهترین تعریفی که من تا به حال از موسیقی شنیدم را پروفسور رابرت گرینبرگ، استاد دانشگاه سانفرانسیسکو ارائه داده است. ایشان در کتاب تئوری موسیقی خودش، موسیقی را اینگونه تعریف می‌کند:«موسیقی یعنی صدا در زمان.»

حالا ما یک تعریف کامل از موسیقی داریم که شامل همه­‌ی انواع موسیقی در همه‌­ی نقاط جهان و همه‌­ی زمان­‌های متفاوت است.  از موسیقی ارکسترال آلمان گرفته تا موسیقی بومی مناطق دور‌افتاده‌­ای در آفریقا. حتی اگر روزی با فضایی­‌ها ارتباط برقرار کنیم و آن‌ها نوع بسیار متفاوتی از موسیقی ارائه بدهند، مطمئنا موسیقی آن­‌ها هم چیزی نخواهد بود جز صدا در زمان.

هر سبک از موسیقی خصوصیات خاص خودش را دارد که با توجه به آن خصوصیات و تعریف مشخصی که دارد در دایره بزرگ تعریف موسیقی ما، یعنی صدا در زمان، از سایر سبک­‌ها جدا می‌­شود و هر کسی با توجه به فرهنگی که دارد، دوره‌­ای که در آن زندگی می­‌کند، تفکراتش و خیلی عوامل دیگر، بعضی از سبک‌های موسیقی را بیشتر از سایرین می­‌پسندد. در آینده سعی می­‌کنم تا جایی که اطلاعاتم اجازه می‌­دهد سبک­‌های متفاوت موسیقی را بررسی کنم و خصوصیات آن­‌ها را تا حدودی بیان کنم.