سبک موسیقی چیست؟ موسیقی پاپ چیست؟

هر  شخصی صبح که از خواب بیدار می­شود تا آخر شب که به خواب می­رود، کارهای متفاوتی انجام می­دهد که هر کدام از فرهنگ متفاوتی وارد زندگی او شده­اند. ممکن است لباس­هایی بپوشیم که از فرهنگ اروپایی آمده و غذایی بخوریم که از فرهنگ ترکی آمده، با اعضای خانواده­مان روابطی بر اساس فرهنگ ایرانی و با دوستانمان روابطی بر اساس فرهنگ امریکایی داشته باشیم. به طور کلی اگر کمی به زندگی خود و دوستانمان چه در ایران و چه خارج از ایران دقت کنیم متوجه خواهیم شد که فرهنگ­های متفاوت بر جنبه­های گوناگون زندگی ما تاثیر گذاشته­اند. با ظهور تکنولوژی های ارتباطی پیشرفته در عصر جدید  کمتر فرهنگی را می­توان یافت که همچنان دستخوش تغییر نشده باشد.

از آنجا که آهنگسازان هم در میان ما و در همین جوامع تاثیر پذیرفته از هم زندگی می­کنند، کمتر موسیقی را می­توان یافت که متعلق به تنها یک تفکر و فرهنگ واحد باشد.

بررسی دقیق سبک­های موسیقی، به خصوص سبک­های به وجود آمده طی چند دهه­ی اخیر کاری بسیار دشوار است. گاه با دقت در مبحث ژانر در موسیقی به واژه­هایی عجیب بر می­خوریم: مثلا، راک پاپ اپرایی!

این نام گذاری برای سبک یا ژانر یک قطعه­ی موسیقی، از همان تلفیق فرهنگ­ها و همچنین تاثیر گذاری سبک­های متفاوت موسیقی بر هم ایجاد شده است. اما نباید همواره به این نام گذاری­ها اعتماد کرد.

نخست آنکه باید متوجه این نکته بود که ژانر واقعی یک قطعه­ی موسیقی با ژانر تجاری آن متفاوت است. مابه ازای چنین تفاوتی را در سایر هنرها نیز می­توان مشاهده نمود. برای مثال در ادبیات ممکن است به دنبال رمانی با ژانر عاشقانه بگردید. این ژانر ادبی در فضای تجاری وجود دارد، ولی در فضای واقعی ادبیات چنین ژانری را نمی­توان یافت. این موضوع در موسیقی نیز مصداق دارد. در حقیقت بسیاری از سبک­هایی که با آن ها آشنایی داریم در جرگه­ی سبک­های اصیل موسیقایی نمی گنجند و نام­گذاری آنها تنها با اهداف تجاری صورت می­گیرد. هدف این نوشتار بررسی سبک هایی در موسیقی است، که نام گذاری آنها تابع شاخص هایی برخاسته از دل همان سبک است.

در مبحث موسیقی کلاسیک متوجه شدیم که موسیقی کلاسیک، موسیقی است دقیق، و واژه­ی کلاسیک به دو دسته از انواع موسیقی تعلق دارد. یکی آن دسته از موسیقی­ها که دقیق هستند و دیگری به موسیقی های دوره ای از تاریخ که پس از باروک و قبل از رمانتیک وجود داشته. در مورد موسیقی پاپ هم با همان مشکلی مواجهیم که در موسیقی کلاسیک.  واژه­ی پاپ به دو دسته از انواع موسیقی تعلق می­گیرد. یکی به سبکی از موسیقی که همه با آن تا حدودی آشناییم برای مثال آثار مایکل جکسون. و دیگری انواع موسیقی مردمی یا مردم پسند از جز گرفته تا متال.

پس می­توان انواع موسیقی را در یک دسته بندی اساسی به دو گروه تقسیم کنیم، یکی کلاسیک و دیگری پاپ. این دسته بندی را برای انواع موسیقی می­توان به کار برد، برای مثال، در ایران موسیقی محلی یا فولکلور نواحی خراسان که توسط کشاورزان و مردم محلی آن منطقه به دلایل گوناگون از جشن گرفته تا مراسم مذهبی اجرا می­شود را می­توان موسیقی پاپ و موسیقی اساتیدی همچون محمد رضا شجریان را موسیقی کلاسیک به حساب آورد.

بی شک تا به حال متوجه این نکته شده­اید که برخی افراد گروهی چون بیتل­ها را یک گروه پاپ و برخی دیگر آنها را گروهی در سبک راک می دانند، که البته هر دو  دسته درست قضاوت می­کنند. بیتل­ها به طور کلی گروهی است مردم پسند و غیر کلاسیک، پس در دسته­ی گرو­ های پاپ قرار دارد و از طرفی موسیقی این گروه در سبک راک است.

آغاز شکل گیری موسیقی پاپ به هزاران و شاید میلیون ها سال پیش باز می­گردد، در حقیقت هیچ کسی نمی­داند که موسیقی پاپ از چه زمانی پا به عرصه­ی وجود نهاده است. یعنی معلوم نیست که انسان­های اولیه در ابتدا از موسیقی برای تفریح و پر کردن اوقات فراغت خود استفاده می­کرده­اند (پاپ) یا اینکه ابتدا موسیقی توسط جادوگران یا بزرگان قبیله در مراسم­های خاص در شرایط خاص اجرا می­شده‌ (کلاسیک). اما مسلم، حضور همزمان این دو گونه موسیقی از ابتدا تا به امروز است.

قدیمی ترین متن مکتوب و نت نگاری شده، به دست آمده از یک موسیقی پاپ مربوط به حدود سال ۱۳۰۰ میلادی است، یعنی چیزی حدود ۱۵۰ سال پس از قدیمی ترین آثار به دست آمده­ی کلاسیک. البته نت نگاری به شیوه امروزی از حدود سال های ۱۶۰۰ به بعد رواج یافت و منظور من از متن نت نگاری شده همان نشانه­هایی است که در آن زمان صرفا برای نشان دادن کمی بم تر یا زیرتر شدن صدا به کار می رفته.

اما سبک موسیقی پاپ که در ابتدا از آن صحبت شد تنها کمی قبل از راک به وجود آمد، یعنی حدود دهه­ی ۴۰ـ۵۰ میلادی. در این سبک که ممکن بود تنها با ساز اجرا شود یا همراهی ساز و خواننده را در خود داشته باشد تا حدود زیادی از عناصر موسیقی کلاسیک استفاده می­شد. ساز بندی­ها تا حدودی شبیه ارکسترهای کوچک و خانگی کلاسیک بود، به جز اینکه از درامز که در موسیقی جز استفاده­ی فراوان داشت به جای پرکاشن­های موسیقی کلاسیک استفاده شد. بداهه­نوازی هم مانند سایر موسیقی های مردمی (پاپ)جزئی جدا نشدنی از این موسیقی بود. به مرور زمان با پیشرفت تکنولوژی و ابداع سینتی سایزرها، موسیقی الکترونیک بیش از پیش وارد این سبک از موسیقی شد تا جایی که امروزه کمتر موسیقی پاپی را می­توان یافت که تماما از سازهای ارکستری استفاده کرده باشد. در طی زمان و با پیشرفت این موسیقی سبک­هایی همچون ترنس و دیسکو نیز در زیر مجموعه­ی همین سبک به وجود آمدند که از خصوصیات ترنس و دیسکو می­­توان به درامز و باس با صدای بسیار بلند و کر کننده اشاره کرد.

بر خلاف تصور همگان موسیقی پاپ هیچ گاه محبوب ترین موسیقی میان مردم  ـ یا به تعبیری پاپ ترین سبک از موسیقی های پاپ ـ نبوده. از اواخر قرن نوزدهم تا حدود دهه ی ۵۰ میلادی سبک جز از پرطرفدارترین سبک­های موسیقی بوده و پس از آن تا اواسط دهه­ی نود سبک راک و از آن زمان تا به امروز موسیقی متال و رپ پرطرفدارترین سبک های موسیقی بوده­اند.

قصد دارم تا در این جا به همان نکته­ای بپردازم که در ابتدای بحث به آن اشاره شد. درست است که می توان تقسیم بندی های متفاوتی برای موسیقی قائل شد، اما این تقسیم بندی ها همواره در مورد همه­ی قطعات موسیقی صدق نمی کنند. مخصوصن اینکه به سختی می توان آثار یک آهنگساز یا خواننده را در یک سبک موسیقی گنجاند. برای مثال، گروه متالیکا، که از نامش نیز پیداست باید در سبک موسیقی متال بررسی شود. اما سبک تمامی موسیقی­های این گروه متال نیست. بسیاری از آهنگ های آنها در سبک راک و حتی برخی در سبک پاپ جای می­گیرند. همین طور برای خواننده­ای چون مایکل جکسون، معروف به سلطان پاپ، که برخی آثار او در سبک راک جای دارند.